Dân tộc Khơ Mú là 1 trong những cộng đồng dân tộc sinh sống lâu đời trên mảnh đất Điện Biên. Họ cư trú theo từng bản và có văn hóa truyền thống phong phú. Cộng đồng người Khơ Mú tuy ít, sống rải rác và chịu ảnh hưởng nhiều của người Thái song đời sống văn hoá của người Khơ Mú vẫn là một kho tàng lớn cần được bảo tồn và phát huy.
Trên địa bàn tỉnh, người Khơ Mú cư trú đông nhất ở huyện Tuần Giáo, huyện Điện Biên, huyện Điện Biên Đông, huyện Mường Chà. Cuộc sống của người Khơ Mú gắn liền với rừng, núi, sông, suối, với thiên nhiên.
Sinh kế chủ yếu của người Khơ Mú chủ yếu là làm nương và ruộng lúa nước. Bản cư trú thường cách xa nhau, nhỏ bé, ít dân; các dòng họ thường mang tên một loài thú, một loài chim hay một thứ cây rừng.
Tổng hợp về cuộc sống và phong tục tập quán của dân tộc Khơ Mú
Ðặc điểm kinh tế
Người Khơ Mú sống chủ yếu bằng kinh tế nương rẫy. Cây trồng chính là ngô, khoai, sắn. Trong canh tác, đồng bào dùng dao, rìu, gậy chọc hốc là chính. Hái lượm săn bắn giữ vị trí quan trọng, nhất là lúc giáp hạt.
Ðồng bào nuôi gia súc, gia cầm chỉ để phục vụ dịp lễ lạt, tiếp khách. Nghề đan lát phát triển. Ðồng bào đan các đồ dùng để vận chuyển, chứa lương thực… Người Khơ Mú không phát triển nghề dệt vải, nên thường mua quần áo, váy của người Thái để mặc.
Tổ chức cộng đồng
Các họ của người Khơ Mú thường mang tên một loài thú, một loài chim hay một thứ cây nào đó. Mỗi dòng họ coi thú, chim, cây ấy là tổ tiên ban đầu của mình và họ kiêng giết thịt và ăn thịt các loại động, thực vật này. Mỗi dòng họ có huyền thoại kể về lai lịch của tổ tiên chung, người cùng dòng họ coi nhau là anh em ruột thịt.
Hôn nhân gia đình
Ở gia đình người Khơ Mú, vợ chồng bình đẳng, chung thủy. Người Khơ Mú có tục cưới rể một năm, sau đó mới đưa vợ về nhà mình. Khi ở nhà vợ, người chồng đổi họ theo vợ, còn nếu có con thì con theo họ mẹ, trái lại khi về nhà chồng thì vợ phải đổi họ theo chồng và các con lại mang họ bố.
Người cùng dòng họ không được lấy nhau, nhưng con trai cô được lấy con gái cậu. Trong việc dựng vợ gả chồng và trong cuộc sống gia đình, vai trò của người cậu đối với các cháu rất quan trọng.
Văn hóa
Dân tộc Khơ Mú có vốn truyền thống văn hóa lâu đời, tuy cuộc sống vật chất còn nghèo, nhưng cuộc sống tinh thần khá dồi dào.
Xem thêm: Những nét đặc sắc trong văn hóa của dân tộc Xtiêng
Nhà cửa
Ðến nay ở nhiều vùng người Khơ Mú vẫn còn du canh du cư. Làng bản của họ thường cách xa nhau, nhỏ bé, ít dân. Nhà cửa phần lớn làm sơ sài, đồ dùng trong nhà cũng ít ỏi.
Trang phục
Người Khơ Mú không phát triển nghề dệt vải, nên thường mua quần áo, váy của người Thái để mặc. Sắc thái Khơ Mú thể hiện ở trang phục hầu như đã bị phai mờ tuy trang sức của phụ nữ còn có đôi điểm riêng biệt.
